۱-برای
آنکه مردی پدر مهربان باشد، لازم نیست همیشه و در همه جا مهرورزی کند!
همین پدر مهربان وقتی در مواجهه با دشمن قرار می گیرد، باید با غضب و شدت
برخورد کند و این کار منافاتی با مهربانی او ندارد. همچنین در خدای متعال
که واجد تمام کمالات است، این گونه نیست که یک صفت او در همه جا تجلی داشته
باشد. بلکه هر صفتی متناسب با محل آن تجلی می کند.
خدای متعال نسبت به مومنان رحیم است اما نسبت به معاندین و
کافر، رحیم نیست چونکه آنها مستحق این رحمت نیستند و بذل این رحمت با حکمت
الهی منافات دارد که او انسان ها را آزموده تا حقیقت هر کس روشن شود، اگر
بعد از روشن شدن حقیقت ها، مجدد همه را در یک وضعیت قرار دهد، مثل آن است
که طلا از معدن استخراج شده و پس از خالص شدن آن در کوره، مجدد طلای خالص
را با بخش های غیر طلای معدن ترکیب کنند.
۲-خدای متعال کسی را به خاطر چند گناه عذاب نمی کند، بلکه
درهای توبه را باز گذاشته و با مضاعف کردن حسنات و قرار دادن راه شفاعت و
... رسیدن به رحمت خویش را برای ما بسیار آسان نموده است. و تنها کسانی
همیشه در غضب خدای متعال خواهند بود که زشتی و خباثت تمام وجود آنها را
فراگرفته باشد:
بَلى مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطيئَتُهُ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ (۸۱ بقره) آرى، كسانى كه كسب گناه كنند، و آثار گناه، سراسر وجودشان را بپوشاند، آنها اهل آتشند و جاودانه در آن خواهند بود.
۳-جهنم یک عذاب قراردادی نیست که بتوان با عوض کردن اعتبارات
آن را منتفی کرد. جهنم همان زشتی هایی است که عده ای تمام عمر دنیایی شان
را به آن گذرانده اند و به آن عادت کرده اند. همه می بینیم که بعضی چگونه
از خدا فراری هستند، و با افتخار و خرسندی این راه را می روند، وقتی پرده
ها کنار برود و حقایق روشن شود، معلوم خواهد شد که همین حال آنها نهایت زجر
و عذاب است. در واقع گناهکاران به مثابه بیماری می مانند که اگر چه تیغ
جراحی بدنش را پاره کرده، اما به دلیل اثر داروی بیهوشی، متوجه درد و رنج
نیست و اگر هوشیاری او بازگردد از این حالش نهایت رنج و عذاب را خواهد
داشت. از همین رو قرآن در بیان حال فاجعه بار گناهکاران در قیامت از عدم
نظر الهی و عدم پاک کردنشان سخن می گوید که همان باقی ماندشان با آنچه کسب
کرده اند رنج و عذاب است:
أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي
الْآخِرَةِ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ
الْقِيامَةِ وَ لا يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ (۷۷ آل عمران) آنها
بهرهاى در آخرت نخواهند داشت و خداوند با آنها سخن نمى گويد و به آنان
در قيامت نمى نگرد و آنها را (از گناه) پاك نمى سازد و عذاب دردناكى براى
آنهاست.
۴-خدای متعال به هر شکل ممکن راه سعادت ما را هموار
نموده است و بهترین بندگانش را برای هدایت ما مامور نموده و آنها را به صبر
و تحمل مصائب هدایت فراخوانده است تا ما نجات یابیم ولی عده ای گویا اصرار
دارند که خود را هلاک سازند! حال چرا شهامت ندارند که بپذیرند عذاب نتیجه
عمل خود آنهاست؟
يا حَسْرَةً عَلَى الْعِبادِ ما يَأْتيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ (۳۰ یس) افسوس بر اين بندگان كه هيچ پيامبرى براى هدايت آنان نيامد مگر اينكه او را استهزا مى كردند.