
قلمها
و ذهنهای بیماری هر از چند گاهی به مسئله عزاداری پرداخته و آن را مورد
هجمه قرار داده است. به عنوان مثال یک اندیشمند منتسب به جریان اصلاحات
گفته بود: «ما شاد نیستیم چون فقط امام حسین(علیه السلام) را محور قرار
دادهایم!
به ادامه مطلب مراجعه فرمایید
مسئله عزاداری همواره در طول تاریخ توسط برخی روشنفکران و همچنین گروههای افراطی مانند وهابیت که آن را شرک میدانستند، مورد شبهه و حمله قرار گرفته است. قلمها و ذهنهای بیماری هر از چند گاهی به مسئله عزاداری پرداخته و آن را مورد هجمه قرار داده است. به عنوان مثال یک اندیشمند منتسب به جریان اصلاحات گفته بود: «ما شاد نیستیم چون فقط امام حسین (ع) را محور قرار دادهایم!» یا یکی از روزنامه های این جریان نوشته بود: «سال های فراوان و بلکه قرنها این بزرگداشت (قیام عاشورا) حاصلی جز تأثر، حزن و اشک آوری نداشته.» آنها که معتقد بودند «عاشورا معلول تعارضهای قومی و نتیجه خشونت پیامبر (ص) در بدر و حنین بود.» به طریق اولی در مورد عزاداری هم چنین اعتقادی داشته و عزاداری را علت خشونتهای اجتماعی میدانند.
از سوی دیگر یکی از پرسشهای چالش برانگیز پیرامون مذهب تشیع این است که آیا مذهب شیعه، مذهبی غمبار و اندوهناک است که پیروان خود را به سوگواری دعوت میکند؟ چندی پیش عبدالکریم سروش با تأسی به آموزههای عرفان مولوی بارها بر دینداری شادمانه و پرهیز از غم و اندوه تأکید کرده است. سروش در یکی از سخنرانیهای خود دینداری شیعیان را دینداری غمگینی معرفی میکند و می گوید: «دینداری مولوی اینگونه نیست. شیعیان هر چیزی را بهانه میگیرند برای غصه و غمناک ساختن حوادث تاریخی؛ مگر عمر و عثمان کشته نشدند؛ چرا اهل سنت اشک نمیریزند؟ اشک نزد مولوی قیمتی است نباید همه جا هزینهاش کرد.»
امام خمینی (ره) معمار کبیر انقلاب اسلامی در پاسخ به این شبهه که عدهای ملت ایران را ملت گریه نامیدهاند، فرمودهاند: «این را دیگران القا کردند به شماها که بگویید ملتِ گریه! آنها از همین گریهها میترسند، برای اینکه گریهای است که گریه بر مظلوم است....فریاد مقابل ظالم است اینها میبینند که این مجالس، مجالس روضه، ذکر مصائب مظلوم و ذکر جنایات ظالم، در هر عصری [مظلومان را] مقابل ظالم قرار میدهد. اینها ملتفت نیستند که اینها خدمت دارند میکنند به این کشور؛ خدمت دارند میکنند به اسلام…بازی این بزرگها را نخورید. اینها خیانتکارند! اینهایی که تزریق میکنند به شما «ملت گریه»، «ملت گریه»، اینها خیانت میکنند. بزرگهایشان و اربابهایشان از این گریهها میترسند».
اینکه گریه، عامل افسردگی میشود را هم از منظر روانشناسانه و هم از منظر مبانی دینی میتوان مورد مداقه قرار داد. در ادامه گزارش پیش رو در گفتگو با یک روانشناس و دو تن از کارشناسان دینی کشور به بررسی این مسئله پرداختهایم؛
نتایج یک پژوهشی علمی درباره ارتباط افسردگی و عزاداری
سیدعلی مرعشی، متخصص روانشناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در گفتگو با خبرنگار مهرگفت: عدهای مرتباً بر طبل این قضیه میکوبند که عزاداریهای محرم برای سلامت روان مضر بوده سبب افسردگی میشود. در پژوهشی که انجام دادیم (و در مجله دستاوردهای روانشناختی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال ۱۳۹۲ چاپ و منتشر شد)، به افرادی که در مراسم عزای امام حسین (ع) شرکت میکردند و کسانی که شرکت نمیکردند به عنوان گروه شاهد - با قید همتاسازی دو گروه پیش از شروع دهه اول محرم پرسشنامه افسردگی «بک» داده شد و پس از پایان دهه اول محرم دوباره هر دو گروه مورد آزمون قرار گرفتند (پیشآزمون پسآزمون). نتایج مقایسه میانگین نمره افسردگی دو گروه در تحلیل واریانس نشان داد که در میان شرکتکنندگان کسانی که افسردگی نداشتند پس از عزاداری هم افسرده نشدند و کسانی که افسرده بودند بعد از عزای امام حسین (ع) نمره افسردگی آنها کاهشیافته و میانگین آن به زیر حد طبیعی رسیده بود.
اد: بنابراین فرض اینکه شرکت در عزاداری محرم سبب افسردگی میشود رد شد و بلکه خلاف آن تأیید شد؛ به این معنی که شرکت در عزاداری برای سلامت روانی مفید است و سبب کاهش افسردگی یا بهبود آن میشود.
وی افزود: اما چگونه شرکت در یک جلسه غم انگیز باعث کاهش افسردگی میشود؟ این جلسات چه فرقی با بقیه جلسات غمانگیز دارند؟ بر اساس مکانیزمهای موردقبول در مکاتب روانشناسی عرفی ۶ مکانیزم پیشنهاد کردیم؛ اول اینکه افراد برونریزی یا تخلیه هیجانی میکنند و این باعث میشود هیجانات منفی باقیمانده تقلیل یابد. دوم اینکه اگر کسی احساس گناه حلنشدهای دارد، ممکن است گرایش به افسردگی پیدا کند، اما وقتی در عزاداری شرکت کرد و امید به رحمت خدا پیدا کرد، این امید احساس گناه را تا حدی خنثی و افسردگی را برطرف میکند.
وی ادامه داد: سوم اینکه یکی از دلایل افسردگی احساس تنهایی است. شرکت در مراسم عزاداری امام حسین (ع) همراه با خیل عظیمی از افراد باعث میشود فرد خودش را تنها نبیند و خود را عضو یک گروه منسجم بزرگی بنام گروه عزاداران امام حسین (ع) تلقی کند و به این ترتیب احساس حمایت اجتماعی میکند.
نکته چهارم این است که ضعف سرمایههای معنوی سبب افزایش آسیبپذیری روانی از جمله استعداد افسردگی میشود. در عزاداری سیدالشهداء (ع) غلظت بالایی از سرمایههای معنوی قابل اکتساب است.
مرعشی گفت: به عنوان مورد پنجم باید گفت افراد افسرده یا در معرض ابتلاء به افسردگی، در مراسم عزاداری حسینی (ع) این فرصت را مییابند تا مصائب خود را با مصائب امامشان که او را از خود بهتر میدانند مقایسه کرده و از دیدگاه شناختی بزرگنمائی مصائب خود را متوقف کنند. آنها در این روند متوجه میشوند که عزیزتر از آنها در درگاه خداوند تعالی مشکلات بزرگتری داشته است و این تحمل مشکلات را برای عزاداران آسان میکند.
ششم اینکه یکی از دلایل افسردگی احساس پوچی، بیهدفی و بی معنایی است. در مراسم سوگواری سیدالشهداء (ع) فرد این فرصت را مییابد تا همسو با ایشان زندگی پرمعناتر و هدفمندتری را شروع کند و به این ترتیب از افسردگی فاصله میگیرد.
منبع:عقیق