_روضه رضوان کجاست؟
روضه به معنی باغ و گلستان و گلزار و محل مضجع شریف و در برگیرنده پیکر مقدس حضرت رضا علیه السلام است .
این مکان مقدس شامل فضایی مربع شکل است که مساحت آن 03/189 متر مربع بوده که از این فضا 15/17 متر مربع آن مساحت ضریح مطهر می باشد ، سطح ان با بهترین سنگ مرمر پوشیده شده و قطر دیوار های اطراف آن که سنگینی گنبد بر آن نهاده شده تقریبا 9/2 تا 3 متر است .
روضه منوره از طریق چهار صفه بزرگ در چهار جانب به داخل و خارج حرم مطهر مرتبط می شود.
_ضریح چیست ؟ و ضریح های مطهر چه نام دارد؟
ضریح : به صندوق چوبی یا فلزی مشبکی که بر روی قبر گذاشته می شود ضریح گفته می شود .
تعداد ضریح های ساخته شده تاکنون 5 ضریح بوده که به شرح ذیل می باشند :
ضریح اول : (ضریح چوبی صفوی):
این ضریح چوبی است با تسمه های فلزی و پوششی از صفحات طلا و ونقره که در زمان شاه طهماسب صفوی در سال 957 هجری قمری بر روی مرقد نصب شد ه بود .که با مرور زمان از بین رفت .
ضریح دوم : ( ضریح نگین نشان نادری ) :
این ضریح فولادی مرصع ، در سال 1160 ه . ق به دستور شاهرخ میرزا نوه نادر شاه افشار ساخته شد .
ضریح سوم: (فولادی قاجاری ):
ابعاد این ضریح 4*3 متر و ارتفاع حدود 2 متر در سال 1238 ه .ق روی ضریح نگین نشان نصب شد .
ضریح چهارم ( شیر و شکر ) :
این ضریح به نام طلا و نقره معروف به شیر و شکر است
در سال 1338 ه . ش در ارتفاع 90/3 متر روی ضریح نگین نشان نصب شد .
ضریح پنجم (سیمین و زرین ):
در سال 1372 ه .ش به دستور تولیت آستان قدس رضوی ، ساخت ضریح جدید با طراحی استاد فرشچیان آغاز شد .
دور خارجی ضریح با سوره مبارکه (یس ) و ( هل اتی ) به خط ثلث با طلا و نقره تزیین گردیده و در چهار سوی ضریح چهارده دهانه به نشانه چهار ده معصوم طراحی شده و گل های پنج و هشت پر ، نمادی از خمسه طیبه و هشتمین حجت خدا قرار گرفته اند .
طرح گل های آفتاب گردان ضریح نیز نمادی است از لقب شمس الشموس .
_گنبد مطهر کجاست ؟
گنبد مطهر دارای دو پوشش است که در بالای ضریح قرار گرفته .
پوشش اول سقف حرم است که مقعر و مقرنس است و به ان قبه می گویند . پوشش دوم بر فراز آن است ، که به آن گنبد می گویند ارتفاع قبه از کف 80/18 متر است .
پوشش دوم ، گنبد طلا که لایه بیرونی را تشکیل می دهد و ارتفاع آن از کف تا انتها ی بلندترین نقطه اوج محدب (راس گنبد ) 2/31 متر است فضای خالی بین قبه و گنبد 13 متر می باشد .
_قدیمی ترین صحن حرم کدام است ؟
صحن انقلاب به صحن عتیق یا کهنه معروف است و از قدیمی ترین و با شکوه ترین صحن های اماکن متبرکه آستان قدس رضوی به شمار می رود .
مساحت این صحن با غرفه ها 7515 متر مربع و دارای 4 ایوان است :
ایوان جنوبی ( ایوان طلا )
ایوان غربی ( ایوان ساعت )
ایوان شمالی ( ایوان عباسی )
ایوان شرقی ( ایوان نقار خانه )
_سقاخانه نادری؟
این بنا ی تاریخی در وسط صحن انقلاب اسلامی قرار گرفته و به سقاخانه اسماعیل طلایی معروف است .
سنگاب یک پارچه آن ، از سنگ مرمر اعلا با ظرفیت سه کر آب به دستور نادر شاه افشار از هرات به مشهد آورده شده است.
_پنجره فولاد کجاست ؟
در ظلع جنوبی صحن مقدس انقلاب اسلامی برای اولین بار در دوره صفویه در سال 1027 ه ق و به پیشنهاد مرحوم ملامحسن فیض کاشانی پنجره ی نسبتا کوچکی ساخته شد تا کسانی که به هر دلیل نمی توانند به روضه ی منوره مشرف شوند از پشت این پنجره که ضریح مطهر از بین مشبک های ان دیده می شود ، زیارت نمایند .
_تاریخی ترین بنای حرم مطهر بعد از روضه منوره کدام است ؟
مسجد بالاسر ، از نظر قدمت ، بعد روضه منوره تاریخی ترین بنای حوزه ی حرم مطهر است .
بنای اولیه ان در عهد غزنویان در سال 425 هجری احداث شد .
_چرا ضریح مطهر دقیقا در مرکز روضه قرار نگرفته است ؟
با توجه به این که هارون قبل از امام رضا علیه السلام فوت نموده و قبرش دقیقا در وسط قبه می باشد ، به همین منظور ضریح مطهر کمی به سمت غرب نصب شده است .
_مرقد مطهر حضرت چند متر پایین تر از ضریح مطهر قرار گرفته است ؟
حدود 6 الی 8 متر پایین تر قرار دارد .
_مراسم صفه چیست ؟
مراسم قرآن خواني «صفه»آن قدر قدمت دارد که شايد تاريخ شروع اين مراسم در گرد و غبار تاريخ گم شده باشد. البته بعضي مورخان معتقدند که مراسم قرآن خواني ويژه در بارگاه ملکوتي امام رضا(ع)پس از شهادت ايشان شروع شد؛ يعني بيش از 12قرن است که مراسم صفه در سرزمين خراسان برپاست . اما اسناد و وقف نامه هايي هم وجود دارند که شهادت مي دهند مراسم قرآن خواني صفه در حرم مطهر امام رضا(ع)از سال 1276هجري قمري شروع شده .
درست زماني که خورشيد طلو ع مي کند و آفتابش را روي حرم مطهر رضوي پهن مي کند صداي قرآن خواني مراسم صفه هم طنين انداز مي شود؛ صبح ها نيم ساعت بعد از طلوع آفتاب و شب ها بلافاصله بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء. مراسم صفه قبلاً در رواق دارالحفاظ -يعني در رواق پيش روي حضرت-برپا مي شد ولي اکنون اين مراسم قرآن خواني در رواق دارالسلام -رواق زيباي جنوب شرقي حرم مطهر و در شرق دارالحفاظ انجام مي شود.
ابتدا تعدادي از فراشان (خادمان به چهار دسته حفاظ، فراشان، دربانان و کفش داران تقسيم مي شوند(محل برگزاري مراسم صفه را آماده و زائران را به بيرون از رواق دارالسلام هدايت مي کنند. آنها قبل از شروع مراسم با احترام خاصي 14رحل و قرآن نفيس در اندازه هاي بزرگ را به محل برگزاري مراسم مي آورند. اين رحل ها و قرآن ها به دو قسمت مساوي تقسيم شده و در سمت چپ و راست جلوي رواق دارالسلام به طور منظم و با فاصله يک اندازه از يکديگر گذاشته مي شوند.
هفت قرآن نفيس در سمت راست و هفت قرآن نفيس در سمت چپ قرار مي گيرد و خادمان،14شمعدان لاله زيباي تک شعله را نيز جلوي هر يک از رحل ها مي گذارند . قرآن ها و رحل هاي مراسم صفه با احترام خاصي دست به دست مي شوند؛ انگار نور روي دست ها مي چرخد و در فضا پاشيده مي شود.
يکي از خدام، شمع هاي داخل لاله ها را روشن مي کند. 14خادم وارد دارالسلام مي شوند و هر يک پشت رحل ها مي ايستند.
14مرد سرمه اي پوش پشت رحل ها با احترام زانو مي زنند. آنها 14قاري و حافظ قرآن هستند که به حفاظ معروفند و اين مقام را يا به ارث برده و يا به صورت افتخاري دريافت کرده اند. آنها يکي پس از ديگري پشت رحل هاي گشوده قرار مي گيرند. زائران هم از دور ناظر بر اجراي مراسم هستند. زمزمه هاي قرائت قرآن بلند مي شود. انگار فضا جان مي گيرد. در و ديوار رواق هم صدا زمزمه مي کنند. کلمات آهنگين در فضا مي پيچد و گوش ها را نوازش مي دهد.
قلب ها کم کم مي لرزند و چشم ها باراني مي شوند. قاري «صدق الله العلي العظيم »را مي گويد. دست هاي راست چسبيده بر سمت چپ سينه هاست، جايي روي قلب ها. هر يک از حفاظ يک فقره از مديحه 14معصوم (ع)يا 12امام (ع)را که از منشئات خواجه نصير الدين طوسي است با صداي بلند، زيبا و آهنگين مي خواند. حفاظ زماني که در خواندن مديحه 14معصوم (ع)به نام مبارک امام رضا(ع)مي رسند همگي قيام مي کنند و با اداي احترام به حضرت دوباره مي نشينند . هر يک از حفاظ به نوبت مديحه را مي خواند و چون نوبت به ديگري مي رسد، او هم خطبه و مديحه امام بعد را مي خواند. به محض شروع فقره چهاردهم و با بيان نام مبارک امام زمان (عج)بار ديگر همه قيام مي کنند. پس از اتمام فقره چهاردهم مديحه ،خطيب حفاظ، خطبه مخصوصي را قرائت مي کند. با پايان يافتن مراسم، خدام سجده شکر به جاي مي آورند. سپس سرکشيک يا معاون او به جمع آوري قرآن ها، رحل ها و لاله ها مي پردازد. اين وسايل با کمال احترام دست به دست مي گردند تا به اتاق مخصوص نگهداري قرآن ها در زاويه جنوب شرقي رواق دارالحفاظ انتقال يابند.
_آیین غبار روبی چیست ؟
يکي از پرشکوه ترين مراسم در بقعه منور، آيين غباروربي است که با تشريفات مخصوصي انجام مي شود.
مراسم غبارروبي چند نوبت در سال و همزمان با اعياد مذهبي يا ميلاد مسعود يکي از معصومان (ع)توسط توليت آستان قدس رضوي و همراهانشان صورت مي گيرد.
اما شيوه اجراي اين مراسم به اين شکل است که ابتدا در روز و ساعتي معين شده، خادمان ،حريم رضوي را کاملاً خلوت مي کنند و کليه درهاي ورودي آن را مي بندند. خادمان اين کار را به اصطلاح «قرق کردن» مي گويند .
پس از اين کار ،در ضريح مطهر توسط توليت آستان قدس گشوده مي شود . سپس نذورات مردم به تدريج جمع آوري مي شود. در تمام طول اين مراسم، تلاوت روحبخش قرآن يا مداحي و مرثيه سرايي براي اهل بيت (ع)در حريم رضوي طنين انداز است .
بعد از جمع آوري نذورات ،درون مضجع شريف و ضريح مقدس با عطر و گلاب شست و شو مي شود.
در ضمن شرح غبارروبي هم هر نوبت در صورتجلسه اي تنظيم و به امضاي توليت و ديگر مقامات شرکت کننده در اين آيين مي رسد. در پايان هم از طرف توليت آستان قدس به هر يک از دعوت شدگان، هديه اي که شامل مقداري غبار داخل ضريح و نبات متبرکه است اهدا مي شود.
_فلسفه نقاره زنی چیست ؟
نواختن نقاره از زمان هاى قدیم در آستان مقدس امام رضا (ع) معمول بوده است. اما این که این رسم از چه زمانى آغاز شده و به صورت یک سنّت درآمده، معلوم نیست. اما از نشانه هاى تاریخى چنین برمى آید که در قرن دهم ، نواختن نقاره معمول بوده است.
نقاره هر صبح پیش از طلوع آفتاب و هر عصر پیش از غروب خورشید نواخته مى شود و همزمان با برآمدن و فروشدن آفتاب ، آخرین نواهاى نقاره به گوش مى رسد. این بدان معنى است که نمازگزاران براى بر پا داشتن فریضه خود، اندک فرصتى بیش ندارند و اگر نماز خویش را به جاى نیاورده اند، مى باید شتاب کنند و به اقامه نماز بپردازند.افزون بر این، هنگامى که حادثه ی خاصى رخ دهد که مردم شادمان گردند و جشنى همگانى پدید آید ، نقاره نوازان بر فراز نقاره خانه مى روند و بر طبل ها مى کوبندو در شیپورها مى دمند.
نیز، هر گاه در آستان امام هشتم (ع) بیمارى شفا یابد و به خیل شفایافتگان آستان حضرتش افزوده شود، به منظور اعلام همگانى و اظهار سرور و شادمانى ، نقاره ها را به صدا در مى آورند.
علاوه بر این، در شب هاى میلاد معصومان و بزرگداشت مناسبتهاى مذهبى ، مانند جشن هاى بزرگ قربان و فطر و غدیر، و هم چنین در زمان تحویل هر سال شمسى ، در آغاز نوروز، نقاره نواخته مى شود.
اما... در ایام محرم و صفر که روزهاى سوگوارى شیعیان است ، به منظور احترام به آیین سوگوارى ، هیچ نوایى از نقاره خانه به در نمى آید.
براى نقاره زدن در آستانه مقدسه ، محل خاصى در نظر گرفته شده و جاى بلندى فراهم آمده است. این بناى زیبا و باشکوه ، بر فراز ایوان شرقى صحن عتیق (انقلاب) قرار دارد و از قسمت هاى مختلف حرم، دیده مى شود.
_گل های بالای ضریح امام رضا علیه السلام در چه زمانی تعویض می شود و مکان توزیع آن کجاست ؟
هر روز صبح همزمان با شروع خدمت ، گل های فوق ضریح مطهر تعویض و یک ساعت بعد اذان صبح در رواق غدیر وافع در صحن غدیر توزیع می گردد.