بلا به معنای مصیبت، سختی و گرفتاری است. و با توجه به آنکه
دنیا در نزد خدای متعال ارزشی ندارد، اگر بخواهیم بلای دنیا را مد نظر قرار
دهیم، حتما و حتما نعمت الهی خواهد بود.
خدای متعال می فرماید، ارزش دنیا آن قدر است که اگر دنیا محل امتحان نبود، بهترین بهره های دنیا را نصیب کفار می کرد:
وَ لَوْ لا أَنْ يَكُونَ
النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ
لِبُيُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعارِجَ عَلَيْها يَظْهَرُونَ (۳۳ زخرف) و
اگر نه اين بود كه خواستيم مردم در تحت يك نظام قرار گيرند، براى هر كس كه
به رحمان كفر بورزد خانههايى داراى سقفى از نقره قرار مىداديم، و
پلههايى كه با آن بالا روند، و خودنمايى كنند.
و با فهم این مطلب روشن می شود که بلا و گرفتاری دنیا نداشتن،
بدترین عقوبتی است که خداوند ممکن است نسبت به بنده ای اعمال کند و از آن
در آیات الهی به عنوان استدراج خداوند یاد شده است و امام زين العابدين
عليه السلام می فرمایند : من خوش ندارم كه آدمى در دنيا در عافيت باشد و هيچ گرفتارى و مصيبتى به وى نرسد. (بحار الأنوار : ٨١/١٧٦/١٤(
و طبق آنچه مکرر در متون دینی بیان شده است، بلا پذیرایی خدای متعال از بندگان مومن خودش است:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله می فرمایند : خداوند
عزّ و جلّ به دنیا مى فرمايد: اى دنيا! با بلاهاى گوناگون به كام بنده
مؤمن من تلخ شو و زندگى را بر او تنگ گير و به كامش شيرين ميا تا مبادا به
تو ميل كند. (التمحيص: ٤٩/٨١)
و امام باقر عليه السلام می فرمایند : خداوند
عزّ و جلّ مؤمن را با بلا و سختى مى نوازد، همچنان كه مرد خانه با آوردن
هديه از سفر، خانواده خود را مى نوازد، و او را از دنيا پرهيز مى دهد،
همچنان كه پزشك بيمار را پرهيز مى دهد . (الكافي : ٢/٢٥٥/١٧)
و امام صادق عليه السلام می فرمایند : مؤمن مانند كفّه ترازوست: هر چه بر ايمانش افزوده شود بلا و گرفتارى اش فزونى مى گيرد. (بحار الأنوار:٦٧/٢١٠/١٣)
پس باید در نظر داشت که اولا تلخ کامی از دنیا، در نظر خدای
متعال امر ناپسندی نیست. البته این تلخی ها و مرارت ها، برای افراد متفاوت،
معنای متفاوتی دارند. امام على عليه السلام می فرمایند : بلا براى ستمگر تأديب است و براى مؤمن امتحان و براى پيامبران درجه (بحار الأنوار : ٦٧/٢٣٥/٥٤)
پس اگر شخص ستمگری دچار بلا شد، اگر چه این بلا به خاطر ستم
اوست، اما اگر سبب بازگشتن او از ستم شود، خیری بیش از این برای او نمی
توان تصور کرد. و اینکه در قرآن فرموده مصیبت ها، به خاطر کارهای بد ماست،
این لطفی الهی است که انسان را بیدار و متنبه کند و از زشتی بازگرداند:
فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ (۴۲ انعام) و آنان را به تنگى معيشت و بيمارى دچار ساختيم، شايد (بيدار شوند و در برابر حق،) خضوع كنند و تسليم گردند.
با این توضیح معلوم می شود که چرا امام صادق (ع) می فرمایند: بیشترین
بلاها را در میان مردم، پیامبران داشتند، بعد دوستان آنها و بعد هر که به
پیامبران شبیه تر باشد، به میزان شباهت به آنان، از بلای بیشتری بهره مند
خواهد شد. (الكافي، ج۲، ص: ۲۵۲)
چونکه براى آدمى نزد خداوند
درجه اى است كه او با عمل خود بدان نمى رسد، مگر آن كه بدنش به بلايى
گرفتار شود و بدين وسيله، به آن درجه دست يابد. (از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بحار الأنوار: ٨٢/١٦٧/٣)
پس کسی که جایگاه دنیا و آخرت را فهمیده باشد، این مساله را
با نگاه دیگری می نگرد و عمق این سخن را می فهمد که : امام باقر عليه
السلام می فرمایند : هرگاه خداوند تبارك و
تعالى بنده اى را دوست داشته باشد، او را در غرقاب بلا فرو مى برد و باران
بلا بر سر او فرو مى ريزد و چون او خدا را بخواند، مى فرمايد: لبّيك بنده
من ؛ اگر بخواهم خواسته ات را زود برآورده سازم مى توانم، اما آن را براى
تو مى اندوزم و آنچه برايت بيندوزم، تو را بهتر است.(بحار الأنوار : ٨١/ ١٩٦/ ٥٣.)