سوال:باتوجه به تقارن نوروز امسال با ایام فاطمیه (ع)، لطفاً بفرمایید نحوه
عملکرد ما در خصوص این دو مناسبت عرفی و دینی به چه صورت باید باشد تا هم
آداب و رسوم خوب و پسندیده نوروز رعایت شود و هم به عنوان یک فرد شیعه و
دوست دار اهل بیت (علیهم السلام) حرمت ایام شهادت ام الأئمه (علیهم السلام)
را نگه داریم؟
پاسخ:در ادامه مطلب...
در
ادامه سؤال آمده: لطفاً با استفاده به آیات و روایات و... جوابی کامل و
جامع بفرمایید که هم متدیینین و هم کسانی که آشنایی کاملی از دین ندارند
بهره ببرند و هم در صورت لزوم هنگام مواجهه با معاندین و مغرضین بتوانیم
جواب خوب ، محکم و مستدلّی ارائه دهیم؟
فریاد حق: ابتدا اجازه دهید در خصوص استناد به آیات و روایاتی به نکته‌ی مهمی اشاره شود:
متأسفانه
مسلمانان از حیث‌های متفاوتی به گروه‌های مختلفی تقسیم شده‌اند. یکی از آن
حیث‌ها چگونگی رجوع به آیات و روایات می‌باشد. به عنوان مثال: از ابتدا یک
گروهی بودند که می‌گفتند: «حسبنا کتاب الله»، یعنی این کتاب خدا برای ما
کافیست، همین ظاهرش را می‌خوانیم، هر چه فهمیدیم درست است و همان را عمل
می‌کنیم و دیگر به پیامبر و اهل بیت علیهم یا فقه و فقیه و عالم و عقل
کاری نداریم. این گروه امروزه نیز وجود دارند که سمبل آنها وهابیت می‌باشد.
متقابلاً
یگ گروهی در شیعه به وجود آمد به نام «اخباریون»، اینها نیز گفتند: ما عین
حدیث یا روایتی را که می‌خوانیم قبول داریم و عمل می‌کنیم. کار این دسته
نیز اینطور است که مثلاً اگر امام معصوم (ع) به کسی که دل درد داشت فرمود
فلان چیز را بخور، اینها به هر کسی که به هر دلیلی دل درد داشته باشد، همان
را تجویز می‌کنند، چون در روایت آمده است.
اما
روش موحد، مؤمن، مسلمان و به ویژه شیعه‌ی عاقل کاملاً متفاوت است. او
می‌داند که نه تنها قرآن کریم بدون آموزه‌های حدیث و روایت و تأسی به سنّت و
سیره اهل عصمت علیهم‌السلام، قابل فهم درست و اجرای صحیح نیست و به همین
دلیل در کلام وحی فرمود: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ»،
بلکه می‌داند نه تنها «عقل، شعور، بصیرت و حکمت» آدمی، به بهانه‌ی ایمان و
اسلام تعطیل نشده است، بلکه بر آن تأکید شده است. هم خداوند متعال در قرآن
کریم مکرر بر تعقل، تفکر و تدبر تأکید نموده است و هم آموزه‌های بزرگان و
معلمان و الگوهای اسلام بر آن تأکید نموده‌اند، تا جایی که پیامبر اکرم
صلوات الله علیه و آله فرموند: اگر حدیثی از قول من برای شما نقل شد که با
قرآن و عقل انطباق نداشت، به سینه دیوار بزنید و نپذیرید.
عید نوروز و تقارن با ایام فاطمیه علیهاالسلام:
در
خصوص «عید نوروز» و تقارن آن با «ایام فاطمیّه» و گاه با دهه‌ی اول محرم
یا ماه مبارک رمضان نیز همین‌طور است، انسان مؤمن، عقل و تدبیر دارد و با
درایت و بصیرت، تدبیر می‌کند و الزامی ندارد که حتماً آیه یا روایتی مستقیم
را بیاورد و بگوید: پس طبق آن باید چنین کرد.
الف – ابتدا
دقت کنیم که معنای «حلول سال نو» و سپس «عید» چیست و اساساً «عید نوروز»
در فرهنگ ما ایرانیان و کل فارسی زبانان و پاره‌ای دیگر از ملل جهان چگونه
است که گمان کنیم لابد در ایامی خاص چون فاطمیه (ع)، با اعتقادات، گرایشات و
آداب مذهبی ما مغایرت دارد؟ آیا عید الزاماً یعنی «جشن و شادی» و جشن و
شادی نیز الزاماً یعنی «بزن و برقص»؟! پس اگر چنین نیست، مغایریت و ضدیتی
با هم ندارند.
ب – به
فرض که اموری در یک سنت و فرهنگ ملّی، با اعتقادات و احکام اسلامی یا
فرهنگ و مناسبات مغایرت داشته باشد، خُب همین یعنی یک امتحان در انتخاب که
فرد کدام را ترجیح می‌دهد و نقش عقل اینجا معلوم می‌شود. اگر انتخاب بین
حلال و حرام بود، ایام و غیر ایام ندارد و اگر بین دو عمل مباح بود، هر کس
به عقله‌ی شدیدتر خود متمایل می‌شود.
ج –
عید نوروز و عزاداری در ایام فاطمیه (ع)، یا دهه‌ی اول محرم یا ...، همه
سنّت است، یعنی آداب و رسومی است که واجب نشده است. منتهی افراد به تناسب
«گرایشات، میل‌ها و علایق» خود به آنها اهتمام می‌ورزند و بدیهی است که اگر
امری، مناسکی، رفتاری و یا عرفی بین این دو مغایر بود، هر کس به هر طرف که
علاقه‌ی بیشتری دارد کشیده می‌شود.
د –
از معصوم (ع) پرسیدند: برای شما چگونه عزاداریم (منظور مناسک و
رفتارهاست)، فرمودند: همان‌طور که برای خودتان می‌کنید. این سخن بزرگی است،
یعنی خود را از ما و ما را از خود بدانید، یعنی مثل یک خویشاوند نزدیک
هستیم. پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمودند: من و علی پدران این امت
هستیم «انا و علي ابوا هذه الامة».
حالا
سؤال این است که اگر پدر، مادر، همسر یا فرزند کسی شب عید نوروز از دنیا
برود و یا عید مقارن باشد با آدابی چون شب سه، هفت، چهل یا سالگرد آن
درگذشته، چه می‌کند و چگونه بین این دو را جمع می‌نماید؟ آیا ضرورتی است که
حتماً یکی را مورد بی‌توجهی قرار داده و کنار بگذارد؟
اگر
عید نوروز مصادف باشد با حادثه‌ای که یک قوم یا یک شهر یا یک کشور را
عزادار کرده است، چه می‌کند؟ وقتی رژیم منحوس شاه، طلاب و جمع کثیری از
مردم را ترور کرد، امام (ره) اعلام عزای عمومی کردند و مقارن بود با
جشن‌های نیمه شعبان. خُب حرمت نیمه شعبان با تمام آدابش حفظ شد، اما جشن و
سرور برگزار نشد. و حال آن که نیمه شعبان، یک عید بزرگ دینی است و نه فقط
یک سنت ملّی، اما وقتی مقارن با یک عزای عمومی و ناراحتی دل مردم شد، حدود
هر کدام رعایت شد، با در نظر گرفتن الویت‌ها. این یعنی کار عقل.
ﻫ –
آداب حسنه‌ی عید نوروز، مثل نظافت (یا همان خانه تکانی)، نو کردن به حد
توان، صله ارحام و دید و بازدید دیگران، احتمالاً سفر و استفاده از طبیعت و
...، هیچ یک با عزاداری این ملت در ایام فاطمیه، منافات ندارد، هر چند که
برخی سعی دارند حتماً این دو موضوع را مقابل هم قرار دهند و سوء استفاده
تبلیغاتی در جنگ روانی علیه مردم بکنند.
چه
اشکالی دارد که یک نفر صبح به دید و بازدید رود، و شب نیز مثلاً به مسجد
یا هیئت برود، سخنرانی گوش کند و عزاداری هم بکند؟ چه اشکالی دارد اگر
میهمانی به خانه‌ی او آمد، از او با روی خوش و به حد توان پذیرایی نماید،
از آمدنش ابراز خوشنودی و خوشحالی کند، و حال آن که هر دو عزادار نیز هستند
و به هم تسلیت هم می‌گویند؟
اما
اگر عده‌ای گمان کردند که حتماً باید در عید بزن و برقصی هم باشد، اینها
در غیر ایام عزاداری نیز کاری سفیهانه، عملی لغو و فعلی حرام است و ارتکاب
به آن در چنین ایامی، نشان بیشتری از غفلت دارد و اگر خدایی ناکرده به صورت
علنی شد، بار منفی‌اش بیشتر می‌شود و بی‌حرمتی به مناسک مذهبی از یک سو و
به حقوق مردم از سوی دیگر است.
و –
حال برخی می‌گویند: آیا شیرینی بخریم یا نخریم؟ برخی می‌گویند: باید فقط
خرما بگذاریم و ...، اینها همه عادات و غالباً خرافه است. یک موقع رسم بود
که در مراسم ختم شیرینی نمی‌دانند و آن را نمادی از خوشحالی می‌دانستند، در
حالی که حلوا نیز نوعی شیرینی است، اما بالاخره این نماد رعایت می‌شد و
این رعایت کاری درست است، اکنون نیز در بسیاری از خانواده‌ها، شیرینی نماد
خوشحالی نیست و در مراسم ختم نیز پذیرایی می‌شود، پس اشکالی ندارد.
چند روایت:
*- پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله: «إنَّ بِشرَ المُؤمِن فی وَجهِهِ وَ قوتَهُ فی دینِهِ وَ حُزنَهُ فی قَلبِهِ» .
شادی مؤمن در چهره اوست و قوت او در دینش و اندوه او در دلش. (شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم و درر الکلم ج2 ، ص 505 ، ح3454)
*- امام
صادق علیه‌السلام: شیعیان ما پارهاى از وجود ما هستند واز زیادى گِل ما
آفریده شده‌اند؛ آن چه که ما را بدحال یا خوشحال مىسازد، آنان را بدحال و
خوشحال مىگرداند. (بحار الانوار، ج65 ، ص 24)
*- امام حسن عسکری علیه‌السلام: «لیْسَ مِنَ الادبِ إظْهارُ الفرَحِ عِندَ المَحزونِ»؛ اظهار شادمانی پیش انسان غمگین، از ادب نیست [دور از ادب است]. (بحارالانوار، ج75، ص 374)
نتیجه:
آداب
خوب و پسندیده‌ی عید نوروز، هیچ منافاتی با عزاداری در سوگ شهادت جانگذاز
سرور زنان عالم، حضرت صدیقه کبرا، فاطمه زهراء علیها السلام ندارد. لذا
همگان می‌توانند ضمن آن که سال نو را آغاز می‌کنند، خانه‌تکانی می‌کنند، به
دیدار یک دیگر می‌روند، بزرگان خانواده و یا خویشاوندان و یا حتی افراد به
ظاهر غریب و غریبه (به ویژه در آسایشگاه‌ها) را مورد عطوفت و مهربانی قرار
می‌دهند، از میهمان خود با روی باز استقبال و پذیرایی می‌کنند و ...،
شعایر را نیز حفظ کنند، مجالس عزاداری را برپا کنند و این مراسم ارزشمند و
مؤثر را به جای آورند.
متدین کاری می‌کند که «عقل» تحسین نماید.
منبع:فریاد حق+ایکس شبهه