در رابطه با موضوع تشنگی در روز عاشورا دو نکته لازم به تذکر است:
۱- عمل ناجوانمردانه و بیرحمانه لشکریان یزید در بستن آب به روی امام
حسین(ع) و یارانش است. در حالی که طبق منابع معتبر و متعدد تاریخی، زمانی
که لشکریان حرّ با امام ملاقات کرده بودن، امام حسین(ع) نه تنها تمام
سربازان حر را سیرآب کردند، بلکه اسبهای آنها را هم سیرآب کردند(۱)، آنهم
با آبی که به همراه داشتند.
اما لشکریان کوفه، در اقدامی ناجوانمردانه، آب را بر اهل بیت پیامبر(ص)
بستند و مانع دسترسی آنان به آب شدند. لذا اهل بیت(ع) در مضیقه قرار گرفته و
به سختی می توانستند به آب دسترسی پیدا کنند. بخصوص در روز عاشورا، که با
توجه به نوع جنگ آن دوره که با پوشیدن زره و حمل سلاح و نبرد تن به تن
همراه بوده است، این اقدام غیرانسانی لشکریان کوفه سبب شد که امام و یاران
باوفایش،به تشنگی و عطش سختی دچار شوند.
۲- اصولاً در هیچیك از منابع متقدّم به محوریت و اهمیّت مسأله عطش -
چنانكه در بین منابع متأخر و برخی مداحان مشهور شد - برخورد نمیكنیم.
جالب آنكه با مطالعه دقیق رجزها و اشعار حماسی امام(ع) و یارانش در معركه
نبرد، هیچگونه اشاره‌ای به مسأله تشنگی و فشار آن نمیبینیم.
بالعكس آنچه در این اشعار و نیز كلمات و عبارات امام(ع) در روز عاشورا
میبینیم، سراسر حكایت از عزّت، حماسه و سربلندی دارد. به عنوان مثال كافی
است اشاره كنیم كه این عبارت مشهور در بحبوحه نبرد روز عاشورا از امام
حسین(ع) صادر شده است: «الا و ان الدعی بن الدعی قد ركزنی بین اثنتین بین
السلّة و الذلّة و هیهات منا الذلّة یابی اللَّه ذالك لنا و رسوله و
المؤمنون و حجور طابت و طهرت و انوف حمیّة و نفوس ابیّة من ان نؤثر طاعة
اللئام علی مصارع الكرام»(۲). «آگاه باشید كه زنازاده پسر زنازاده (ابن
زیاد) مرا بین دو چیز مخیر ساخته است: یا با شمشیر كشیده آماده جنگ شوم یا
لباس ذلّت بپوشم و با یزید بیعت كنم؛ ولی ذلّت از ما بسیار دور است و خدا و
رسول خدا و مؤمنان و پرورده شدگان دامنهای پاك و اشخاص با حمیّت و مردان
با غیرت، چنین كاری را بر ما روا نمیدانند كه ذلّت اطاعت از مردم پست را
بر كشته شدن با عزّت ترجیح دهیم».
متأسفانه در برخی مجالس و محافل عزاداری، محور عزّت و حماسه و سربلندی
در این نهضت كمرنگتر شده و در عوض رقّت و عطوفت بر امام(ع) به عنوان محور
اصلی مورد توجه قرار گرفته است. عده ای به منظور هر چه رقیقتر نشان دادن
صحنه كربلا، برخی از گزارشهای غیر واقعی افزوده اند و در برخی از موارد،
چهره ای ذلیلانه از امام(ع) به نمایش گذاشته اند. آری گرچه این گزارشها
در آوردن اشك حتی از سنگ كارساز است؛ اما از سوی دیگر بر چهره عزّتمندانه
امام حسین(ع) و عاشورا خدشه وارد میكند. و شیعیان فرهیخته را در تحلیلها
با چالشهای اساسی روبه رو میسازد. بدین ترتیب با بهانه دادن به دست
دشمنان، كاریترین ضربات بر عزتمداری شیعه وارد میشود(۳).
در ضمن در منابع مطلبی پیرامون اینکه آیا اصلاً در کاروان امام حسین(ع) حیوان شیرده ای وجود داشته یا نه، چیزی نیافتیم.
پی نوشتها:
۱- تاریخ طبری ج۵ص۴۰۰-۴۰۱؛ الارشاد،شیخ مفید، ج۲ص۷۷-۷۸.
۲- الهوف،سید بن طاوس، ص ۱۲۳ و ۱۲۴.
۳-
به جهت آگاهی بیشتر از نفس عزتطلبی در نهضت امام(ع) و چگونگی چالش آن با
این روایتهای دروغین و كیفیت متن و سند این روایات ر.ك: مقاله «عزتطلبی
در نهضت امام حسین(ع)»، نعمت اللَّه صفری فروشانی، مندرج در مجله حكومت
اسلامی، ش ۲۶، ص ۷۹ - ۱۱۶.