تمسک
به قرآن و روایاتی که در توضیح آنها در کتب اهل سنت نقل شده است، بهترین
راه برای اثبات امامت امام علی(ع) برای اهل سنت می باشد. در این راستا باید
ببینید دلالت و مفاد آیه چیست و برای فهم مفاد و مدلول آیات، توجه به
قرائن لفظیه و حالیه و روایاتی که شان نزول، تفسیر، مصداق آیات را بیان می
کنند، از اهمیت ویژه ای برخوردارند.
در قرآن مجید آیات فراوانی داریم که به بیان و اثبات امامت حضرت علی (ع) و دیگر ائمه طاهرین دلالت دارد. و البته دلالت این آیات[1]
با توجه به احادیث بسیار زیاد (متواتر) است که از رسول گرامی اسلام در شأن
نزول این آیات وارد شده است. احادیثی که مورد قبول شیعه و سنی است، ما در
اینجا به چند آیه اشاره می کنیم[2]:
1.
آیه تبلیغ: ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت نازل شده است به طور کامل
(به مردم) برسان، و اگر انجام ندهی، رسالت او را انجام نداده ای، و خداوند
تو را از (خطرهای احتمالی) مردم نگاه می دارد، و خداوند جمعیت کافران لجوج
را هدایت نمی کند»[3].
خداوند
متعال پیامبرش را با شدت هر چه تمامتر امر فرمود که رسالت خود را ابلاغ
نماید و طبق روایات، پیامبر اکرم (ص) به دنبال نزول این آیه، در جایی به
نام غدیر خم، حضرت علی(ع) را به جانشینی خود برگزید.[4]
جریان
غدیر در سال آخر عمر پیامبر اکرم (ص) در حجة الوداع اتفاق افتاد و آن
حضرت، با بیان «... من کنت مولاه فهذا علی مولاه...» یعنی …هر کس من مولای او هستم علی مولای اوست و...، به امامت علی بن ابیطالب تصریح فرمود و رسالت خود را ابلاغ فرمود.
این واقعه توسط عده ی زیادی(110 نفر) از صحابه[5]
پیامبر اکرم(ص) و همچنین از 84 نفر از تابعین و 36 نفر از دانشمندان و
مؤلفین، نقل شده است. علامه امینی با مدارک و دلایل محکم از منابع معروف
اسلامی(اهل سنت و شیعه)، در کتاب شریف الغدیر تمامی این نقل ها را آورده است.
2.
آیه ولایت: «ولی و سرپرست شما تنها خداست و پیامبر او، و آنها که ایمان
آورده اند و نماز را به پا می دارند و در حال رکوع زکات می پردازند[6]».
بسیاری از مفسران و محدثان گفته اند که این آیه در شأن علی (ع) نازل شده است.
«سیوطی»
از دانشمندان اهل سنت در تفسیر «الدر المنثور» در ذیل این آیه از «ابن
عباس» نقل می کند که: «علی (ع) در حال رکوع نماز بود که سائلی تقاضای کمک
کرد و آن حضرت انگشترش را به او صدقه داد، پیامبر (ص) از سائل پرسید: چه
کسی این انگشتر را به تو صدقه داد؟ سائل به حضرت علی (ع) اشاره کرد و گفت:
آن مرد که در حال رکوع است»، در این هنگام این آیه نازل شد.[7]
همچنین از دانشمندان اهل سنت «واحدی[8]» و «زمخشری[9]» این روایت را نقل کرده و تصریح کرده اند که آیه «انما و لیکم الله ...» درباره حضرت علی (ع) نازل شده است.
فخر
رازی در تفسیر خود از عبدالله بن سلام نقل می کند، هنگامی که این آیه نازل
شد، من به رسول خدا (ص) عرض کردم که با چشم خود دیدم که علی(ع) انگشترش را
در حال رکوع به نیازمندی صدقه داد به همین دلیل ما ولایت او را می پذیریم!
وی همچنین روایت دیگری نظیر همین روایت را از ابوذر در شأن نزول این آیه
نقل می کند.[10]
طبری
نیز در تفسیر خود روایات متعددی در ذیل این آیه و شأن نزول آن نقل می کند
که اکثر آنها می گویند: درباره حضرت علی(ع) نازل شده است.[11]
مرحوم
علامه امینی (ره) در کتاب الغدیر، نزول این آیه درباره حضرت علی را با
روایاتی از حدود بیست کتاب معتبر از کتاب های اهل سنت، با ذکر دقیق مدارک و
منابع آن، نقل کرده است.[12]
در این آیه، ولایت حضرت علی(ع) در ردیف ولایت خدا و پیامبر(ص) قرار داده شد.
3. آیه اولی الامر: «ای کسانی که ایمان آورده اید اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول خدا (ص) و اولی الامر از خودتان را[13]».
از سویی دانشمندان[14] گفته اند که آیه اولی الامر درباره حضرت علی (ع) نازل شده است.
مثلا
«حاکم حسکانی» حنفی نیشابوری (مفسر معروف اهل سنت) در ذیل این آیه پنج
حدیث نقل کرده که در همه آنها عنوان «اولی الامر» بر علی (ع) تطبیق شده
است.[15]
در
تفسیر «البحر المحیط» نوشته «ابوحیان اندلسی مغربی» در میان اقوالی که
درباره اولی الامر نقل کرده از مقاتل و میمون و کلبی (سه نفر از مفسران)
نقل می کند که منظور از آن، ائمه اهل بیت (ع) هستند.[16]
«ابوبکر بن مؤمن شیرازی» (از علمای اهل سنت) در رساله «اعتقاد» از ابن عباس نقل می کند که آیه فوق درباره حضرت علی (ع) نازل شده است.[17]
از
سویی دیگر در این آیه شریفه با سبک و سیاق واحد و عدم تکرار لفظ (اطیعوا)،
اطاعت خدا و رسول و اولی الامر واجب شده است و از این جهت اولی الامر
معصوم است (و الا دستور به اطاعت از آنها به نحو اطلاق معنی نداشت)
همانطوریکه خدا و پیامبرش معصومند. و طبق آنچه در روایات آمده، معصومین
منحصر در امامان شیعه اند.
آنچه
بیان شد تنها بخشی از احادیثی بود که از کتب اهل سنت و راویان مورد قبول
آنان و همچنین از کتب شیعه تنها درباره سه آیه، از آیاتی که درباره ولایت و
امامت حضرت علی (ع) نازل شده است بیان گردیده و پیرامون این آیات و آیات
دیگر نکات قابل توجه دیگری در میان کتب اهل سنت وجود دارد که برای اطلاع
بیشتر باید به کتاب های معتبر مراجعه کرد.
غیر از این سه آیه که به صورت مختصر ذکر شد، آیات دیگری نظیر: آیه صادقین: «یا ایها الذین امنوا اتقوا الله و کونوا مع الصادقین[18]»و آیه قربی: «قل لا اسئلکم علیه اجراً الا المودة فی القربی[19]»
نیز مستقیماً به ولایت و امامت حضرت علی (ع) و دیگر ائمه پرداخته است که
در روایات پیامبر اکرم که در کتاب های اهل سنت و شیعه نقل شده، آمده است.
علاوه
بر این آیات، آیات دیگری، بازگو کننده ی فضیلتی از فضیلت های حضرت علی (ع)
و برتری آن حضرت بر سایر صحابه و یاران و نزدیکان پیامبر اکرم(ص) است. حال
با استناد به حکم عقل که تقدیم «مرجوح» بر «ارجح» را قبیح می شمارد، می
توان نتیجه گرفت که امامت و جانشینی پیامبر اکرم (ص) حق حضرت علی (ع) است.
برای
مطالعه بیشتر می توانید به تفسیر پیام قرآن، زیر نظر آیت الله مکارم
شیرازی، جلد 9 (امامت و ولایت در قرآن مجید، صفحه 177 به بعد) مراجعه
فرمایید.
[1] برای آگاهی از اینکه چرا نام امامان به صراحت در قرآن نیامده است، مراجعه شود به نمایه: نام امامانعلیهم السلام در قرآن.
[2] برای آگاهی بیشتر مراجعه شود به نمایه: دلایل اعتقاد به امامت و امامان.
[3] . مائده، 67. برای آگاهی بیشتر مراجعه شود به نمایه: اهل سنت و آیه تبلیغ.
[4] . مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج 9، امامت در قرآن، ص 182 به بعد.
[5]ابوسعید
خدری، زیدین ارقم، جابر بن عبدالله انصاری، ابن عباس، براء بن عازب،
حذیفه، ابوهریرة، ابن مسعود و عامر بن لیلی، از آن جمله اند.
[6] . مائده، 55.
[7] . الدرالمنثور، ج 2، ص 293.
[8] . اسباب النزول، ص 148.
[9] . تفسیر کشاف، ج 1، ص 649.
[10] . تفسیر فخر رازی، ج 12، ص 26.
[11] . تفسیر طبری، ج 6، ص 186.
[12] . الغدیر، ج 2، ص 52 و 53.
[13] . نساء، 59.
[14] در
تفسیر برهان نیز ده ها روایت از منابع اهل بیت (ع) در ذیل این آیه آمده
است که می گوید: آیه مزبور درباره علی (ع) یا آن حضرت و سایر ائمه اهل بیت
(ع) نازل شده و حتی در بعضی از روایات نام دوازده امام (ع) یک یک آمده است. تفسیر برهان، ج 1، ص 381 – 387.
[15] . شواهد التنزیل، ج 1، ص 148 تا 151.
[16] . بحر المحیط، ج 3، ص 278.
[17] . احقاق الحق، ج 3، ص 425.
[18] . توبه، 119.
در روایات بیان شده است که: منظور از صادقین حضرت علی(ع) و اهل بیت
پیامبر(ص) می باشند.( ینابیع المودة ص115 و شواهد التنزیل ج1 ص262)
[19] . شوری، 33. برای آگاهی بیشتر مراجعه شود به نمایه: اهل بیتعلیهم السلام و آیهى مودت.