آیا موقع گناه، امامان علیهم السلام ناظر اعمال ما هستند و آیا اعمال ما به امام عصر علیه السلام عرضه می شود؟ اگر این چنین باشد، لقب «ستار العیوب» بودن خدا برای چیست؟
روایات عرضه اعمال خدمت امام عصر، علیه السلام معتبرند و نافی ستّاریت خداوند نیست. میان پیروان مكتب اهل بیت، با توجّه به اخبار فراوانی كه از امامان رسیده، عقیده این است كه پیامبر و امامان علیهم السلام از اعمال همه امت آگاه می شوند؛ یعنی خداوند از طرق خاصّی اعمال امت را بر آنان عرضه می دارد. روایات، در این زمینه، بسیار است. پیش از آوردن حدیث، برای تایید موضوع، آیاتی را كه به موضوع عرضة اعمال بر پیامبر و امام دلالت دارد، می‌آوریم. خدای سبحان در قرآن مجید می فرماید: «و قل اعملوا فسیری الله عملكم و رسوله و المۆمنون»؛بگو: عمل كنید، خداوند و فرستاده او و مۆمنان، اعمال شما را می بینند….(1)
آیا موقع گناه، امامان علیهم السلام ناظر اعمال ما هستند و آیا اعمال ما به امام عصر علیه السلام عرضه می شود؟ اگر این چنین باشد، لقب «ستار العیوب» بودن خدا برای چیست؟
روایات عرضه اعمال خدمت امام عصر، علیه السلام معتبرند و نافی ستّاریت خداوند نیست. میان پیروان مكتب اهل بیت، با توجّه به اخبار فراوانی كه از امامان رسیده، عقیده این است كه پیامبر و امامان علیهم السلام از اعمال همه امت آگاه می شوند؛ یعنی خداوند از طرق خاصّی اعمال امت را بر آنان عرضه می دارد. روایات، در این زمینه، بسیار است. پیش از آوردن حدیث، برای تایید موضوع، آیاتی را كه به موضوع عرضة اعمال بر پیامبر و امام دلالت دارد، می‌آوریم. خدای سبحان در قرآن مجید می فرماید: «و قل اعملوا فسیری الله عملكم و رسوله و المۆمنون»؛بگو: عمل كنید، خداوند و فرستاده او و مۆمنان، اعمال شما را می بینند….(1)
از طرفی، نبی مكرّم اسلام صلی الله علیه و آله شاهد و گواه امت است: (یا أیها النبی إنا ارسلناك شاهداً )؛(2) و «فكیف إذا جئنا من كل أمه بشهید و جئنا بك علی هۆلاء شهیداً؛ حال آنان چگونه است آن روز كه برای هر امت، گواهی بر اعمالشان می طلبیم و تو را گواه بر اعمال آنان قرار خواهیم داد؟».(3)
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می گوید: هر عملی كه انسان انجام می دهد، از خیر یا شر، خدا و رسولش و مۆمنان، حقیقت عمل خیر یا عمل شر را مشاهده می كند؛(4)
منظور از «مۆمنون» در آیه 105 از سوره ی توبه، امامان علیهم السلام هستند. یعقوب بن شعیب گوید: از امام صادق علیه السلام دربارة این آیه پرسیدم. فرمود: «مۆمنان، امامان هستند».(5)
پس اعمال انسانی، از خیر و شر، به رسول خدا و امامان علیهم السلام عرضه می شود. ابوبصیر از امام صادق علیه السلام نقل می كند:
در هر بامداد، كردار بندگان نیكوكار و فاسق بر رسول خدا صلی الله علیه و آله عرضه می شود؛ پس بر حذر باشید از كردار ناشایست. همین است معنای قول خدای تعالی «قل اعملوا فسیری الله علیكم و رسوله …».(6)
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می گوید: هر عملی كه انسان انجام می دهد، از خیر یا شر، خدا و رسولش و مۆمنان، حقیقت عمل خیر یا عمل شر را مشاهده می كند
بنابراین پیامبر و امامان علیهم السلام از حقیقت اعمال بندگان با خبر هستند و اعمال آنان را مشاهده می‌كنند.
معنای ستار بودن خدا، آن است كه اعمال انسان ها را از دیگر انسان ها می پوشاند تا آبروی آنان حفظ گردد. پیامبر و امامان علیهم السلام مظهر اسما و صفات الهی هستند. همان‌گونه كه خداوند، ناظر بر اعمال مردم است، پیامبر و امامان نیز چشم خدا میان خلق هستند و اعمال آنان را می بینند. آن روایتی نیز كه فرموده است، خدا، اعمال را حتی از چشم پیامبر مخفی می كند، به مواردی خاص اشاره دارد، تا رحمت بیكران الهی را به تصویر كشد.
ضمن آن كه نظارت پیامبر و امام بر اعمال مردم، همانند نظارت خداوند، آثار سازنده فراوانی دارد؛ یعنی همان‌گونه كه ستّاریت پروردگار، برای تربیت و رشد مردم است، عرضه اعمال مردم بر پیامبر و امامان نیز در همین جهت است؛ زیرا آنان، هادیان امت از طرف خدایند و فیض الهی از طریق آن بزرگواران بر بندگان نازل می شود؛ بنابراین، هیچ تنافی و تناقضی مشاهده نمی شود.
آیت الله جوادی آملی می‌فرماید:
خداوند متعال که ستّار العیوب است، می‌داند کجا ستّاری بکند و کجا ستّاری نکند. اگر کسی ستّار عیوب دیگران باشد و در عین حال مخفیانه مرتکب گناهی شود، ذات اقدس اله اجازه نخواهد داد اسرارش نزد دیگران افشا شود. حتی در قیامت خداوند اجازه نمی‌دهد کسانی که کنار یک‌دیگرند از اعمال هم باخبر شوند؛ بنابراین، عملکرد خود شخص بسیار مهم است. اگر کسی پرده دیگران را ندرد و آشکارا به گناه دست نیازد، خداوند، پرده‌اش را نمی‌درد. بر این‌اساس، کسی که با قلم و بیان و اندیشه‌های ناصواب خود آبروی دین خدا و مردم را می‌برد، به جایی می‌رسد که شایسته نیست خداوند متعال آبروی او را حفظ کند. در این موقعیت، خدای سبحان اجازه می‌دهد صاحبدلان ببینند او چه کرده است و حتی احتمال دارد در قیامت، مقابل دیگران رسوا شود.
پی نوشت:
1. توبه (9): 105.
2 . احزاب (3/3):45؛ «ای پیامبر ما تو را گواه فرستادیم».
3 . نساء (4):41.
4 . المیزان، ج9، ص398.
5 . اصول كافی، ج1، ص318.
6 . همان.
7 . پرسش ها و پاسخ‌ها، ج2، ص 56