خواندن سورههایی از قرآن در حالت احتضار مانند سورههای؛
یس، صافات، احزاب، آیة الکرسی، آیه ۵۴ سوره اعراف، و سه آیه آخر سوره بقره در روایات توصیه شده است.
قرآن خواندن برای امواتپس
از مرگ انسان، بر اطرافیان و دیگر مؤمنان اعمالی واجب است؛ مانند غسل،
کفن، نماز و دفن و واجباتی که از میت قضاء شده بود که باید هر چه زودتر
انجام پذیرد. اما انجام برخی اعمال برای اموات مستحب می باشد، که از جمله
آنها صدقه دادن، دعا کردن و خواندن قرآن است.
در خصوص اثبات
استحباب قرائت قرآن برای اموات دو نوع دلیل می توان بیان کرد: نوع اول
روایاتی که به صورت کلی بیان می کند به یاد اموات و گذشتگان باشید و آنها
از کارهای نیک شما بهره می برند؛ و روشن است که قرائت قرآن یکی از کارهای
نیک و پسندیده است. در این مورد روایاتی وجود دارد که به بعضی اشاره می
شود:
۱. از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است: «مردگانتان را
که در قبرها آرمیده اند از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند.
مردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت
انجام کاری را ندارند، شما صدقه و دعایی به آنها هدیه کنید.»[۱]
۲.
حضرت امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «مرده به خاطر طلب رحمت و
آمرزشی که برای او می شود شادمان می گردد، همان گونه که زنده به وسیله هدیه
ای که به او می دهند، خوشحال می گردد.»[۲]
دسته دوم روایاتی است
که آثار قرائت قرآن برای اموات را بیان می کند؛ مانند این روایت: حضرت امام
رضا (علیه السلام) فرمودند: «هر کس قبر مؤمنی را زیارت کند و در کنار آن
هفت مرتبه
إنّا انزلناه بخواند، خداوند او را با صاحب قبر می آمرزد.[۳]»
میتوان گفت: سورههای؛
فاتحه، یس، صافات، تبارک، احزاب، آیة الکرسی، هفت مرتبه اناانزلناه ... را می توان خواند و ثوابش را به اهل قبور اهدا کرد.
اهل قبور نیازمند به استغفار و طلب رحمت و اهدای ثواب هستند. در همین زمینه امام جعفر صادق (علیه السّلام) میفرماید: «
ثوابی
که پس ازمرگ به انسان میرسد سه چیز است؛ ۱. صدقه جاریه... ۲. راه و رسم
صحیحی که شخص در حال حیات بدان عمل میکرد و به گونهای بوده که الگو برای
دیگران میشد ۳. فرزندی شایسته که برای او طلب مغفرت کند، و موجبات آمرزش
پدر را فرهم سازد.»[۴] در جای دیگر میفرماید: «همان گونه که زندگان
با هدایا، شاد میشوند اهل قبور و برزخیان نیز با ترحم و استغفار که نسبت
به آنان میشود؛ شاد میگردند.»[۵]
بنابر این اهدای ثواب و طلب مغفرت برای اهل قبور نافع است و از طریق اهل بیت (علیهم السّلام) توصیه شده است.
کارهایی که برای میت نافع استخواندن
سورههایی از قرآن در حالت احتضار مانند سورههای؛ یس، صافات، احزاب، آیة
الکرسی، آیه ۵۴ سوره اعراف، و سه آیه آخر سوره بقره در روایات توصیه شده
است.[۶]
تلاوتهمچنین
در شب اول قبر؛ مستحب است دو رکعت نماز وحشت خوانده شود که در رکعت اول
بعد از سوره حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم، بعد از سوره «حمد»،
۱۰ مرتبه سوره «انا انزلنا» خوانده شود.
امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:
سوره «تبارک» بالای سر قبر میت خوانده شود تا موجب رفع عذاب قبر از او گردد.[۷]
مرحوم
نوری در مستدرک الوسائل باب اموات، از سید بن طاوس در مصباح الزائد نقل
کرده و فرمود: طریق زیارت میت این است که رو به قبله و دست بر قبر نهاده و
بگو: «
اللّهم ارحم غربته وصل وَحْدَته... ثمَّ اقر "أنا انزلناه فی لیلة القدر" سبع مرّات»
پروردگارا! بر غربت او ترحم نما و تنهایی او را به مقام جمع خودت ارتباط
بده و موجبات انس را بر وحشت او قرار بده و ترس او را تبدیل به ایمنی گردان
و از رحمت خود برای او رحمتی بفرست که از رحمت غیر تو بینیاز گردد و او
را به کسی که او دوست داشت و در تحت ولایت او {ائمه اطهار (علیهم السّلام)}
بود؛ ملحق گردان! و سپس سوره مبارکه «انا انزلناه» را هفت مرتبه بخوان.[۸]
در نتیجه میتوان گفت: سورههای؛
فاتحه، یس، صافات، تبارک، احزاب، آیة الکرسی، هفت مرتبه اناانزلناه... را می توان خواند و ثوابش را به اهل قبور اهدا کرد.
خواندن قرآن برای اموات دیگران و دریافت پولافرادی
که به سفارش دیگران ختم قرآن برای اموات می کنند و از این بابت پول دریافت
می کنند، آیا این عمل شرعاً صحیح است؟ آیا صرف قرائت قرآن و به این صورت
که هر دو روز یک ختم قرآن بکنند اشکالی ندارد؟
دریافت پول و مزد بابت خواندن قرآن اشکالی ندارد[۹] و به تلاوت و قرائت قرآن در روایات فراوان سفارش شده است.
تلاوت
قرآن غیر از این که برای قاری بسیار ارزش و ثواب دارد برای پدر و مادر و
معلم او نیز مؤثر است. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: "
هرگاه معلم به دانش آموز بسم الله الرحمن الرحیم بیآموزد خداوند برای او و پدر و مادر و معلمش برائت از آتش جهنم را امضا می کند."[۱۰]
امام صادق (علیه السلام) فرمود: "پیامبر (صلی الله علیه و آله) در وصیتش به امام علی (علیه السلام) فرمود: "
بر تو باد به تلاوت کردن قرآن در هر حالی."[۱۱]
تلاوت کردن زیاد و ختم قرآن به صورت پی در پی مطلوب است. امام سجاد (علیه السلام ) فرمود: "
شروع به قرآن و ختم آن و شروع دوباره و ختم آن و .... از افضل اعمال است".[۱۲]
امام حسین(علیه السلام) فرمود: "
ختم
قرآن در یک شب باعث صلوات و درود ملائکه و ختم آن در روز باعث صلوات و
درود ملائکه حافظ انسان می باشد. نیز دعای او مستحاب است و برای او بهتر
است از این که بین زمین تا آسمان مال داشته باشد."[۱۳]
کثرت
تلاوت قرآن مطلوب است ولی عجله کردن در تلاوت و با سرعت زیاد خواند کراهت
دارد. بهتر است قرآن را با ترتیل بخوانیم.[۱۴] این همه ثواب برای تلاوت
قرآن و برای قاری قرآن در صورتی است که به قرآن و به حلال و حرام آن معتقد
باشد و قرآن را وسیله کسب رزق و آبروی خود قرار ندهد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:"قاریان قرآن بر سه دسته اند: ۱- قاری که با تلاوت قرآن بر مردم فخر فروشی می کند. او اهل آتش است.
۲- قاری که قرآن را خوب می خواند ولی به آن عمل نمی کند و حدود قرآن را ضایع می گرداند. او نیز اهل آتش است.
۳-
قاری که به حلال و حرام قرآن عمل می کند و به آن ایمان دارد. خداوند او را
ازفتنه های گمراه کننده نجات می دهد و اهل بهشت خواهد بود و در روز قیامت
از دیگران شفاعت خواهد کرد."[۱۵]
امام صادق(علیه السلام) از پدران گرامیش نقل می کند: "
من قرء القرآن یأکل به الناس جاء یوم القیامه و وجهه عظم لا لحم فیه؛[۱۶]
هر کس قرآن بخواند و با آن بخواهد سر مردم کلاه بگذارد (مال مردم را
بخورد) در روز قیامت وارد محشر می شود در حالی که هیچ گوشتی بر صورت
ندارد."
اهدای ثواب قرائت قرآن به پیامبر و ائمه و به مؤمنان (چه
زنده و چه مرده) مستحب است: علی بن مغیره می گوید: به امام کاظم (علیه
السلام) گفتم: پدرم در یک ماه رمضان گاهی تا چهل ختم قرآن داشت. نیز مانند
او عمل کرده ام. و وقتی که عید فطر می شود ثواب آنها را به پیامبر و امامان
اهدا می کنم. حضرت فرمود: در روز قیامت تو با آنان خواهی بود.[۱۷]
****************************************پی نوشت ها :[۱] یزدی، شیخ حسن بن علی، انوار الهدایة، ص ۱۱۵، چاپخانه نعمان، نجف.[۲] محجة البیضاء، ج ۸، ص ۲۹۲,[۳] مجلسی، محمدباقر ، بحار الأنوار، ج ۸۲، ص ۱۶۹، از منشورات چاپخانه اسلامیه، تهران.[۴] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء تراث العربی، ۱۴۱۲ هـ ، ج ۶، ص ۲۹۳.[۵] طاهری، سیری پس از مرگ، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، قم، ۱۳۷۶، ص ۳۲۶، نقل شده از: محجة البیضاء، ج ۸، ص ۲۹۲.[۶] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، قم، انتشارات اسوه، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش، ج ۳، ص ۱۲۵ ـ ۱۲۶؛ ر.ک: به توضیح المسائل، بخش اموات.[۷] اقبال اعمال، ص ۶۵۱، نقل شده از سیری در جهان پس از مرگ، همان، ص ۳۰۰.[۸] به نقل از سیری در جهان پس از مرگ، همان، ص ۳۲۶.[۹] آیت الله فاضل، جامع المسائل، ج ۱، ص ۶۳۲.[۱۰] وسائل الشیعه، ج ۳، ص ۸۲۶.[۱۱] همان، ص ۸۳۹.[۱۲] همان، ص ۸۴۰.[۱۳] همان، ص ۸۴۱.[۱۴] همان، ص ۸۵۶.[۱۵] همان، ص ۸۳۷.[۱۶] همان.[۱۷] همان، ص ۸۶۴