جهت پاسخ دادن به این سوال دو رویکرد متفاوت می توان در پیش گرفت: رویکرد درون دینی و رویکرد برون دینی. یعنی یا شخص به عنوان یک مومن معتقد به قرآن و سنت، به دنبال جواب این سوال می گردد (درون دینی) یا آنکه بدون آنکه آیه یا روایتی را بپذیرد، می خواهد با استدلال منطقی به مساله پاسخ بدهیم. (برون دینی)
با مبنای برون دینی، باید به یک مبحث انسان شناسی توجه کنیم و
آن اینکه آیا انسان موجودی یکپارچه است یا می توانیم او را به چند بخش
کاملا مجزا تقسیم کنیم. مثلا می توانیم بگوییم انسانی در روز و خارج از
خانه گرگ باشد ولی در شب و وقتی به خانه آمد، فرشته شود؟
به تعبیری روز
با عقل معاش و کاسبی، مدام در تلاش برای کلاهبرداری و فریبکاری باشد و در
حیوانیات فرو رود. اما بعد از کار که به خانه رفت و غذایش را که با همان
کلاهبرداری ها تامین شده، خورد؛ برود بر سر سجاده بنشیند و یک انسان دلرحم و
مهربان و رئوفی باشد؟
کسانی که فکر میکنند دین می تواند در کنج خلوت انسان محقق شود
و بدون شئون اجتماعی باشد، اگر با مبانی خودشان بخواهند به سوال فوق جواب
دهند، ناگزیر به بیان جواب غیر عقلانی خواهند بود، مگر آنکه مبنایشان را
عوض کنند و قبول کنند که دین نمی تواند فارغ از شئون اجتماعی باشد.
با این بیان لزوم حکومت دینی، بسیار روشن خواهد بود. چون
حکومت دینی یعنی همین که انسان در شئون اجتماعی اش هم دین را مورد توجه
قرار دهد. البته چگونگی اعتناء به دین، در قالب های متعددی می تواند با
حکومت توام شود که درجه کارآیی آنها متفاوت خواهد بود.
اما در رویکرد درون دینی، باید بگوییم انسانی که خودش را
مملوک خدا می داند، بدون اجازه او کاری نمی کند، پس حالا که جامعه اش به
حکومت نیاز دارد، حکومت را هم دینی می کند، مگر آنکه قدرتش را نداشته باشد و
تکلیفش ساقط شود.
وَ ما كانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا
مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ
الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ
ضَلَّ ضَلالاً مُبيناً (۳۶ احزاب) هيچ
مرد مؤمن و زن مؤمنى را نرسد كه چون خدا و پيامبرش در كارى حكمى كردند
آنها را در آن كارشان اختيارى باشد. هر كه از خدا و پيامبرش نافرمانى كند
سخت در گمراهى افتاده است.
یا انسانی که سعادتش را در گرو پیروی از دین می بیند، این
پیروی را در تمام شئون زندگی و لحظه لحظه آن خواهد داشت که حکومت بخش
بسیاری از آن را در بر می گیرد. و در احکام دینی هم مسائلی مثل خمس و زکات،
نماز جمعه و جماعت، حج، امر به معروف، حدود و دیات، و .... همه احکامی
اجتماعی هستند.