رادیولوژی شایع ترین ابزار تشخیصی در دندانپزشکی است. بیش از یک چهارم تمام رادیوگرافی های پزشکی توسط دندانپزشکان گرفته می شود. از زمان کشف اشعه x در ۱۲۰ سال پیش، رادیوگرافی دندانی شایع ترین وسیله تشخیصی در دندانپزشکی می باشد. عکس های رادیوگرافی ۲ بعدی (۲D) در تشخیص ساختار های ۳ بعدی و پاتولوژی های مرتبط با آن ناتوان هستند.
در بیست سال گذشته یک تمایل افزاینده در استفاده از اطلاعات ۳ بعدی در بین پزشکان ایجاد شد و این نیاز با اختراع CBCT (Cone Beam CT Scane) پاسخ داده شد. قبل از آن از سی تی اسکن پزشکی برای تشخیص های دندانپزشکی استفاده می شد.
دلیل اصلی موفقیت CBCT در دندانپزشکی
توانایی آن در تصویر برداری ۳ بعدی فک با قیمت نسبتا مناسب و دوز اشعه x پایین می باشد. مزیت اطلاعات ۳ بعدی فقط منحصر به بحث تشخیص نمی باشد و بهترین متخصص ایمپلنت در درمان و پس از آن هم در ملاقات های دوره ای می تواند از آن بهره ببرد. امروزه پیشرفت های سریع تکنولوژی دیجیتال و دستگاه های (CAD-CAM) تراش کامپیوتری، موقعیت های چالش برانگیزی برای تشخیص و طرح درمان و تولید روکش های ایمپلنت ایجاد کرده است.
چرا از CBCT یا سی تی اسکن دندانپزشکی در ایمپلنت استفاده کنیم؟
اولین بار این روش در اواخر دهه ۹۰ معرفی شد. مزیت کلی استفاده از آن در ایمپلنت در ارتباط با توانایی آن در دست یابی اطلاعات تصویر حجمی ۳ بعدی با جزییات از ناحیه سر و صورت و دهان برای اهداف تشخیص درمان و تشخیص های قبل از جراحی می باشد.
علل رشد فزاینده استفاده از CBCT
تصاویر با اندازه واقعی.میزان اشعه پایین.قیمت نسبتا پایین.سادگی و سهولت کاربرد. از زمان معرفی آن حدود ۸۵ مدل از آن معرفی شده اند و در دسترس می باشند. خصوصیات و مزیت هر کدام از آن ها تا حدودی با دیگری متفاوت است.
میزان اشعه CBCT چه قدر است؟ و قانون ALARA چیست؟
رابطه نزدیکی میان دوز اشعه و کیفیت تصاویر وجود دارد. تمایل زیادی وجود دارد که دوز اشعه کاهش یابد ولی نباید این کاهش به حدی باشد که تصویر را مبهم و غیر قابل تغییر بسازد. میزان اشعه آن بسیار بسیار پایین تر از سی تی اسکن پزشکی می باشد و ر حد چند عکس OPT می باشد.
ALARA: میزان اشعه باید در حد مورد نیاز برای هر بیمار خاص باشد. (AS LOW AS Reaonably Achievable).
چه پارامتر هایی بر روی کیفیت تصاویر CBCT تاثیر گذار است؟
کیفیت تصاویر بسیار متفاوت است و بر پروتکل های اشعه و میزان اشعه دستگاه بستگی دارد. احتمال خطای دستگاه باید حداکثر ۲۰۰ میکرون باشد (۰٫۲ میلی متر) ولی متاسفانه گاهی ۱۰۰۰ میکرون (۱ میلی متر) هم می رسد. سی تی اسکن نسبت به CBCT احتمال خطای پایین تر، کیفیت تصاویر بالا تر (کنتراست بیشتر) و یا میزان اشعه آن بسیار بالا تر است. یکی از معایب CBCT عدم نمایش بافت های نرم است. از دیگر معایب آن عدم دقت در نشان دادن میزان تراکم استخوان، HU می باشد. همیشه تصاویر به صورت کلی درجاتی از آرتیفکت (اشکال در تصاویر، Artifact) را نشان می دهند که علت آن حرکت سر بیمار و وجود مواد ترمیمی و ایمپلنت در دهان می باشد.
چه زمانی باید از CBCT استفاده کرد؟
کاربرد CBCT در ایمپلنت در زمانی که عکس های رادیوگرافی ۲ بعدی جوابگوی نیاز های ما در درمان نباشد، مثلا فضای کم برای ایمپلنت یا نزدیکی به ساختمان های حیاتی مثل اعصاب و عروق و سینوس های فک به صورت کلی هر جا نیاز به تصویر ۳ بعدی از ناحیه درمان مورد نیاز باشد.
